Biệt Thự Pháp Tại Sài Gòn – Những Kiệt Tác Kiến Trúc Cách Điệu Thông Minh

Sài Gòn nắng như đổ lửa, chỉ có năm nay nắng hơn năm trước chứ chưa thấy mát hơn. Đi qua những ngày nắng, có lấy máy điều hòa làm dịu cái nắng như cháy da nhưng vẫn thèm lắm cảm giác được ở trong những ngôi nhà không bị bê tông hóa mà được vây quanh bởi thiên nhiên. Dẫu có nắng cũng không gắt, dẫu có nóng cũng không hầm. Có chăng đó chỉ là những căn biệt thự Pháp lâu đời còn sót lại...

1. Thiên Nhiên

Đầu tiên, nhà Pháp luôn là nhà vườn. Xung quanh luôn có vườn cây xanh bao bọc. Điều này khiến nhiệt độ trong nhà không quá cao, kể cả những ngày trời nóng. Trồng cây xanh, che nắng nhiệt đới trực tiếp, tạo ra vi khí hậu êm dịu là một kỹ thuật được áp dụng trong tất cả các biệt thự hay dinh thự Pháp.

Thảm thực vật trong các căn nhà luôn được chăm chút cẩn thận. Đặc biệt trong vườn luôn có những cây cao cho bóng mát rất hiệu quả.

2. Tường Dày

Các bức tường thời xưa được người Pháp xây dựng rất dày, luôn lớn hơn 220. Để chống nắng nhiệt đới do mặt trời ở phía đông và tây, hướng nhà thường quay mặt về nam hoặc đông nam, tường nhà thường xây dày 330 để ngăn nhiệt xâm nhập (không bao giờ có khái niệm tường 110 như hiện nay).

Có một phương pháp xây dựng khá hay để giảm nhiệt độ từ tường vào trong nhà: xây hai lớp, lớp tường ngoài 110, lớp trong là 220, và giữa hai lớp để trống một khoảng nhỏ giúp nhiệt đối lưu, khiến phía trong không bị hấp thụ nhiệt nhiều.

3. Cửa Sổ

Cáckiếntrúcsưtừlâuđãchúýtới thiết kế cửa sổ. Hệ thống cửa sổ trong nhà pháp có cấu trúc “trong kính ngoài chớp” :

• Phía trong là lớp cửa kính thông thường.

• Phía ngoài là cửa sổ có các chớp che nắng (nhiều loại có thể xoay lật được).

Dàn cửa được chú ý như vậy, không chỉ vì mỹ thuật mà bởi đây là toàn bộ hệ thông thoáng của toà nhà. Khoảng cách tường dày cũng tạo ra một khoảng lùi rất đáng kể cho cửa sổ. Khoảng này rất có ích trong việc che nắng, nhất là những buổi chiều nắng hướng Tây.

4. Hiên, Ban Công Và Logia

Ở Việt Nam, với đặc thù khí hậu là nóng, mưa nhiều và độ ẩm cao, nên kiến trúc phải giải quyết các thách thức ấy. Đây là hai nhiệm vụ khá mâu thuẫn. Để chống nóng và thoát ẩm, người ta phải mở nhiều cửa cho gió thông thoáng, ngược lại, khi mở như thế lại phải tìm cách che chắn để ngăn không cho nắng mang nhiệt vào nhà và chống mưa hắt nước. Như vậy, căn nhà phải có dàn mái lớn che nắng, mưa, nhưng cần lớp vỏ bọc hở để thoát ẩm và nóng. Do tính chất vừa mở, vừa đóng, nên căn nhà phải vận hành như một bộ lọc thông minh như thể biết thay đổi theo các biến đổi trái ngược nhau của thời tiết. Nhà Pháp giải quyết vấn đề này bằng các hàng hiên (veranda).

5. Trần Và Mái

Mái nhà Pháp là mái dốc bằng gạch ngói cổ điển, dàn mái cao rộng tạo dáng như chiếc nón của người nông dân Việt. Trên mái lại luôn có những ô cửa sổ nhỏ giúp lưu thông gió tự nhiên, làm ngôi nhà luôn trong trạng thái dễ chịu.

Nhà biệt thự Pháp thường phải xây trên một nền cao để hứng gió, tách xa mặt đất để hạn chế nhiệt hắt từ đất lên. Ở trên là một dàn mái lớn lợp ngói với trần cao giúp tạo ra một đệm không khí để ngăn nhiệt thâm nhập từ mái, ở đây còn bố trí các cửa sổ mái để thông thoáng nhiệt cho khoảng không gian đệm giữa trần và mái.

Những lý do trên đây là các đặc điểm cơ bản nhất của nhà Pháp (kiến trúc Châu Âu) nói chung và nhà thuộc địa Pháp nói riêng. Các ngôi nhà đã được chỉnh sửa – thay đổi khá nhiều về thiết kế và các chi tiết để phù hợp với khí hậu Việt Nam – một đất nước nhiệt đới gió mùa nóng ẩm.

Bài: Thanh Hằng

Nguồn: Tạp Chí Ngọc Viễn Đông, Summer 2020 Issue